PAŁAC WILANOWSKI

ul. Kostki potockiego 10\16
Założycielem pałacu w XVII w. był Bogusław Leszczyński, właściciel Leszna i dziadek króla. Wprawdzie powstały fundamenty gmachu, ale potop szwedzki zniszczył założenie. W 1676 teren kupił podkomorzy kaliski Stanisław Krzycki, a 23.04.1677 dla Jana III Sobieskiego kupił plac koniuszy koronny Marek Matczynski i zamiast nazwy Milanowo, nadał tu nazwę łacińską, Villa Nova, spolonizowaną na Wilanów. Powstał w stylu barokowym w latach 1650-1675 wg planów Augustyna Locci i projektów Giuseppe Bellotiego. Do 1679 wzniesiono tylko mały parterowy dworek, w 1682 budynek podwyższono o półpiętro i dorobiono monumentalne galerie z wieżami. W 1696 dodano wysokie drugie piętro z Wielką Salą Uczt, a wieże pałacu zwieńczono miedzianymi hełmami z postaciami Atlasów i willa nabrała cech barokowej willi włoskiej. Elewacja zyskała wystrój płaskorzeźb sławiących ród Sobieskich. Dekoracje wnętrz wykonali: Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski, Jan Reisner, Claude Callot, Michel Angelo Palloni, Józef Bellotti i wilanowcy sztukatorzy Jan i Antoni. Była to ulubiona siedziba Sobieskiego, aż do jego śmierci tutaj w 1696. Dziedzicem był syn króla, Konstanty, jednak nie zajmował się on pałacem w ogóle. W 1720 majątek kupili Sieniawscy, wtedy również dobudowano skrzydła boczne wg proj. Giovanniego Spazzio i Jana Zygmunta Deybla i dekoracje Józefa Rossiego, Francesco Fumo, Pietro Innocente Comparettiego, potem właścicielką w latach 1729-1799 była Zofia Czartoryska (córka Sieniawskiej). Na skutek namolnych próśb Augusta II Mocnego Czartoryska oddała królowi pałac, ale wrócił on do rodziny po śmierci monarchy w 1733. Za panowania króla urządzono wielką, piętrową salę jadalną wg proj. J.Z. Deybla. Po Zofii pałac odziedziczyła Izabela i w 1775-8 dobudowano pawilon zwany łazienką, a także oficynę kuchenną i kordegardę wg proj. Sz. B. Zuga. Zug przeprowadził również remont wnętrz. W latach 1799-1892 właścicielami zostali Potoccy, ponieważ marszałkowa Lubomirska oddała pałac córce Aleksandrze, żonie Stanisława Kostki Potockiego. Potocki udostępnił w 1805 pałac jako muzeum, zbiory prezentowano w galerii gotyckiej, zbudowanej w 1802 wg proj. Piotra Aignera. Salę Uczt została przeznaczona na bibliotekę, a w 1799-1821 powiększono park. W 1821 Wilanów odziedziczył Aleksander Potocki, w poł. XIX w. jego syn August. Prace przy przebudowie i rozbudowie pałacu prowadzono wg proj. Franciszka Lanci’ego: zlikwidowano pawilon muzealny, zastępując go innym. Po 1855 prace w pałacu prowadził Henryk Marconi: zorganizował kaplicę w pałacu, przerobił część pokoi na bibliotekę. Po śmierci Henryka prace jego kontynuowali synowie, Leandro i Władysław. Dobudowali oni Gabinet Etruski i Lapidarium, zmienili wystrój głównej sali bibliotecznej, przebudowali łazienkę na cele mieszkalne. W latach 1892-1945 właścicielami byli Braniccy, Bezdzietna Aleksandra Potocka zapisała majątek kuzynowi Ksaweremu Branickiemu. W czasie II wojny wywieziono stąd zbiory do Niemiec i planowano wykonać tu kasyno oficerskie, do czego jednak nie doszło. Pałac zajął szpital dla żołnierzy niemieckich, a resztę pałacu zajęły nazistowskie oddziały węgierskie, dewastując i demolując budowlę. Po ich opuszczeniu hitlerowcy ponownie zajęli pałac i dokończyli dzieła zniszczenia. W 1945 państwo oddało pałac na Oddział Muzeum Narodowego i rozpoczęto porządkowanie terenu. Już 01.07.1945 udostępniono odnowione wnętrza. Obiekty z Wilanowa odnaleziono w Niemczech, Austrii i na Śląsku, część zabezpieczyła Armia Radziecka. W 1955-64 pałac przywrócono do dawnej świetności. W 2004-9 przeprowadzono gruntowny remont pałacu za 33.000.000 zł. Na 2011, na okres polskiej prezydencji w EU, pałac ma się stać miejscem spotkań przywódców europejskich.

Część północna należała do królowej. Nad jej wejściem widnieje medalion z Dydoną, piękną królową Kartaginy. Odnosi się to do wdzięków obu kobiet.

Część południowa należała do króla. Nad wejściem do niej medalion z wizerunkiem Aleksandra Macedońskiego. Jego zwycięstwa nad Persami porównane są do zwycięstw nad Turkami.

Płaskorzeźby w kolejności od lewej: 'Zbieranie gałęzi lauru i palmy", "Triumf Jana III" i "Pochód jeńców tureckich".

Portyk świątyni

Wejście do kobiecej części.

Jedynym niepokojącym akcentem pałacu jest... kolorystyka, mocno 'oczojebna'. Turyści mówią, że ładnie, ale generalnie cepelia straszliwa, szczególnie te borda i brązy płaskorzeźb. Nie wiem, może wybrzydzam...???

BLOKI OSIEDLA WILANÓW III

ul. Kosiarzy 35 i 37
Bloki powstały na pocz. lat '90 XX w. wg proj. Jacka Wiśniewskiego. Stanowiły one wówczas nie lada nowinkę, bo skonstruowane były tak, aby można było dowolnie dysponować przestrzenią wewnątrz mieszkań, a nawet łączyć kilka w jedno. Wraz z domkami szeregowymi przy ul. Wiktorii Wiedeńskiej, o których kiedyś pisałem, stanowią owe bloczki jedno osiedle, zwane Wilanów III. Nie ma tu szału ani rewelacji, ale za to blisko do pałacu w Wilanowie...

KOŚCIÓŁ ŚW. ANNY W WILANOWIE

Ul. Biedronki 1a
Pierwotnie stał tu drewniany kościółek parafialny wsi Milanowo w XIII w. Dzisiejszy kościół powstał w 1772 wg proj. Jana Kotelnickiego z fundacji Aleksandra Czartoryskiego i Izabeli Lubomirskiej. Aleksandra z Lubomirskich Potocka wyposażała sukcesywnie kościół w sprzęt liturgiczny w latach 1799-1831. W latach 1857-70 został przebudowany wg planów Henryka Marconiego dla Aleksandry i Augusta Potockich. W czasie I wojny kościół zdewastowano: Prusacy ukradli miedź z dachu, a w czasie II wojny uderzyło w kościół kilka bomb. Co gorsza, proboszcz ksiądz dr Jan Krawczyk został uwięziony przez Niemców a następnie rozstrzelany w Palmirach (2–4.04.1944). Hitlerowcy zamienili kościół na obóz dla internowanych. Świątynia została zbeszczeszczona i obrabowana. Od 1979 sukcesywnie kościół remontowano i odnawiano, aż dzis prezentuje się naprawdę pięknie.
Wewnątrz mieści się ołtarz główny, boczne i ambona z XIX w. Oprócz tego jest obraz w ołtarzu głównym Ukrzyżowanie z XVIII w., a także chrzcielnica z XVIII w. Obraz Zwiastowanie pochodzi z kaplicy Kmitów w Wiśniczu, tabernakulum z Rzymu, a krucyfiks z Florencji. Freski są dziełem Aleksandra Kolberga i Karola Marconiego. Figura Ecce Homo dłuta Henryka Stattlera. Wokół kościoła rozmieszczone są stacje Męki Pańskiej z lat 1857-63 wg proj. Henryka Marconiego.

SZEREGOWCE OSIEDLA WILANÓW III

ul. Królowej Marysieńki 7
Budynek powstał w poł. lat '90 XX w. wg proj. Jacka Wiśniewskiego. Miał to być projekt bardzo ekskluzywny i luksusowy, wnętrza zrobiono tak, aby można było dowolnie modelować wielkość i ilość pomieszczeń. Jedna z części szeregowca była główną nagrodą w teleturnieju 'Czar Par', choć nie pamiętam, czy zwycięzcy dostali nagrodę, bo z tego co sie orientuję, szefowie spółki trafili za kratki za machlojki i firma FRI S.A. zakończyła działalność w atmosferze skandalu pod koniec XX w.

MAUZOLEUM POTOCKICH

ul. Biedronki 1a
Powstało w 1823-6 wg proj. Christiana Piotra Aignera dla Stanisława Kostki Potockiego i Ignacego Potockiego. Ich ciała przeniesiono w 1867 do kościoła św. Anny przy pałacu. Dziś odnowiona kaplica jest ozdoba małego cmentarza wilanowskiego.
Wokół spoczywają oficjele dworscy wraz z rodzinami. Po zewnętrznej leżą włościanie.

STACJA WILANÓW WĄSKOTOROWEJ KOLEJKI WILANOWSKIEJ

ul. Wiertnicza 31
Owa stacja powstała w 1922-4 wg proj. K.S. Jakimowicza na miejscu starej, drewnianej budy, spalonej w 1915, razem ze wszystkimi na trasie kolejki. Były tu 3 tory i 4 rozjazdy, 2 perony ziemne i letnia, drewniana poczekalnia letnia.
Sama kolejka powstała jako idea na pocz. lat '90 XIX w. w głowach trzech przedsiębiorców: Wiktora Magnusa, Henryka Hussa i Jana Kellera. W 1891 panowie założyli spółkę o kapitale 60.000 rubli i rozpoczęto budowy ziemne. Wszelkie pozwolenia ze strony carskich władz załatwiał inż. Huss; wyznaczył on także trasę kolejki. Pierwsza stacja Belweder powstała na dzisiejszym rogu Sułkiewicza i Belwederskiej; była tu poczekalnia, stajnia dla koni i remiza na wagony. Stąd tory szły do Chełmskiej (wtedy zwanej Drogą Książęcą), przez park Sielecki do Czerniakowskiej. W ciągu miesiąca kolej dociągnięto do klasztoru Bernardynów na Czerniakowie i 16 maja 1891, o 19:00 ruszył pierwszy pociąg konny do Czerniakowa. Po czym zaczęto dalszą budowę w kierunku Wilanowa ulicami: Powsinską, Goczałkowicką, pl. Rembowskiego, Okrężną i dalej Powsińską. Uroczyste otwarcie stacji Wilanów i całej trasy nastapiło 05.05.1892. Trasa miała 6,7 km długości i kolejne stacje: Belweder-Promenada-Marcelin (przy rogu Chełmskiej i Belwederskiej)-Bogucin (mniej więcej przy dzisiejszej Wytwórni Filmów Dokumentalnych)-Sielce (w okolicach Czerskiej)-Wójtówka (nieopodal rogu Chełmskiej i Czerniakowskiej)-Klasztor (Bernardynów) -Czerniaków-Święty Jan (tam gdzie dziś biurowiec ITI) -Wilanów. Tylko w pierszym sezonie letnim przewieziono 119.282 pasażerów. Spółka dawała więc spore zyski, a tam gdzie kasa, tam... brak zrozumienia między udziałowcami - Wiktor Magnus wystąpił ze spółki. Dzięki staraniom Hussa udało sie uzyskać w 1894 zgodę na przedłużenie linii do rogatki mokotowskiej na dzisiejszym pl. Unii Lubelskiej. Na początku maja 1894 linia była gotowa, doprowadzona do stacji Warszawa ulicami Spacerową i Chocimską. W związku z tym, że konie nie dawały radę podjechać pod Spacerową, wprowadzono w 1895 pierwsze parowozy, dzieki którym, co zanotowała prasa, czas przejazdu całej trasy skrócił się o 10 minut! Czyli jedyne 40! Z powodu tych samych problemów, sensacją było wprowadzenie między stacjami Warszawa i Belweder w 1903 kolei zębatej na licencji szwajcarskiego Winterthur. Kolejka działała bez przeszkód (nie licząc rozłamów w ciele spółki) do 1915. Przedłużono ją nawet do Piaseczna, czego pozostałością jest stacja w Klarysewie i linia piaseczyńska. Pociągi kursowały między 9 a 21, a w święta od 7 do 1 w nocy.W 1915 całą infrastrukturę linii spalili wycofujący się Rosjanie. Prowizorycznie uruchomiono pociąg konny z Belwederu do Skolimowa, po czym wznowiono ruch normalnie. Na skutek zatargu z magistratem miasta, w 1935 rozebrano odcinek między pl. Unii a Belwederem, w 1957 zwinięto tory do Wilanowa, a w 1971 aż do Piaseczna. Jedną z ostatnich pozostałości jest ta stacja, w której mieści się dziś poczta.
Się rozpisałem, hej! :)

MUZEUM PLAKATU

ul. Wiertnicza 1
Za tą uroczą fasadą dawnej pałacowej ujeżdżalni z XIX w., zbudowanej wg proj. Franciszka Lanciego, skrywa się nowoczesny budynek z 1968 wg proj. Jacka Cydzika, Haliny Kossuth i z konstrukcją Adama Pulikowskiego. Lwy przy wejściu wyrzeźbił Konstanty Hegel z pomocą Daniela Zalewskiego i Feliksa Szlawskiego. Nowe wnętrza pochodzą z 1993-4, a zaprojektowała je Ludwika Borawska-Szymborska
Jest to pierwsze muzeum plakatu na świecie, otwarte 4 czerwca 1968 z inicjatywy prof. Stanisława Lorenza. Obecnie muzeum posiada ponad 55.000 eksponatów, plus 30.000 plakató polskich z lat 1892-2002. W 1983 muzeum otrzymało Medal Honorowy 'Ernst Litfass 1816-1874' w Dusseldorfie. Od 1994 odbywa się tu Międzynarodowe Biennale Plakatu, jedna z najbardziej prestizowych imprez tego typu na świecie.

ZATOKA CZERWONYCH ŚWIŃ

ul. Wiktorii Wiedeńskiej
Osiedle przy ul. Wiktorii Wiedeńskiej powstało w latach '80 dla wierchuszki PZPR-owej, na zlecenie Urzędu Rady Ministrów. Mieszkania tu dostali Aleksander Kwaśniewski, Jerzy Szmajdziński, Józef Oleksy czy Leszek Miller. Mieszkania były wielce luksusowe jak na owe czasy, co miało taki skutek, że mieszkania miały po prostu większy metraż na osobę. Teraz ciężko spotkać tu jakiegoś polityka z tamtych czasów - dorobili się na polityce i postawiali wille na przedmieściach... Podorabiali się także na kupnie mieszkań w latach '90 po znacznie zaniżonych cenach i sprzedaży ich ze znaczną górką.
Oprócz partyjnych, dostawali tu mieszkania również artyści: Olga Lipińska, Jerzy Kawalerowicz, Kazimierz Kutz, czy Hanna Bakuła, która kupiła mieszkanie od Szapołowskiej i mieszka tu do dziś. Znana zresztą była awantura pani Bakuły o widok z okna, który miała utracić ze względu na stawiany jej przed oknem wysokościowiec. Artyści, w przeciwieństwie do polityków, mieszkają tu nadal...


Piękne osiedle... :D


PS: Opuszczam Was na tydzień lub więcej, bo lecę sobie na Maltę i będę poczywał. Pa.

MAUZOLEUM POTOCKICH

Przed wejściem do Pałacu Wilanowskiego.

Mauzoleum Stanisława Kostki i Aleksandry Potockich powstało w 1834-6 z fundacji syna Aleksandra wg proj. Henryka Marconiego. Jest to nagrobek z neogotyckim baldachimem, łukach tudorowskich, attyce i 4 pinaklach. Na czterech rogach tarasu siedzą lwy, oparte o herby Potockich i Lubomirskich. Prace rzeźbiarskie wykonał Konstanty Hegel. Figury zmarłych na sarkofagu wykonał Jakub Tatarkiewicz