PAŁAC STASZICA

ul. Nowy Świat 72

W 1620 zbudowano tu kaplicę Moskiewską, która była mauzoleum rosyjskiej rodziny carskiej Szujskich, którzy pojmani na wschodzie, zginęli w Warszawie i tu zostali pochowani. Była to pierwsza, wolnostojąca budowla o założeniu centralnym, na planie ośmiokąta, zwieńczona kopułą. Po wysłaniu ciał do Moskwy, kaplicę rozebrano. W 1676 mieścił się tu kościół Dominikanów Obserwantów wraz z kościołem MB Zwycięskiej, zbudowanym w 1705 pewnie wg proj. Tylmana z Gameren, który zmodyfikował poważnie przeciągające się prace nad projektem Schroegera. W 1818 wyburzono sypiący się, opuszczony kościół i klasztor.

Pałac powstał w 1820-3 wg proj. Antonio Corazzi’ego dla Towarzystwa Przyjaciół Nauk Stanisława Staszica, założonego w 1800, zlikwidowanego przez carat w 1832. Do TPN należeli Sołtyk, Albertandi, Czacki, Czartoryski, Sapieha... Celem było krzewienie języka polskiego, więc towarzystwo zajęło się gromadzeniem księgozbioru polskiego i wydawaniem dzieł polskich. Otwarcie nastąpiło w październiku 1823. Mieszkał tu również dr filozofii i ekonomii Fryderyk Skarbek, a także sam architekt Corazzi. Działała tu również drukarnia szkolna, jak i cukiernia Antoniego Tosia. W ramach reperkusji po powstaniu w pałacu założono najpierw Akademię Medyko-Chirurgiczną i rosyjskojęzyczne gimnazjum. W poł. XIX w. działał tu skład win i korzeni Morytza Goldsztejna. Mieszkał tu malarz Bonawentura Dąbrowski. W 1858-62 mieściła się tu Akademia Lekarska, od 1862 rosyjskie gimnazjum i 2 szkoły elementarne dla chłopców. W 1892-3 przebudowano budynek w stylu bizantyjsko-ruskim na cerkiew z rozkazu Aleksandra III wg proj. Władimira Pokrowskiego. W 1899 reklamował się tu Maison Ormonde, oferujący rowery Singer od 125 rubli i rowery Triumph od 160 rubli. Na pocz. XX w. działało tu przedstawicielstwo firmy Peugeot, sklep z instrumentami muzycznymi I. Fajgenbauma, księgarnia S. Strakuna i nadal Maison Ormonde. W 1924-6 częściowo powrócono do dawnej formy, resztki bizantyjskich zdobień usunięto po wojnie. W 1918-1939 mieściło się tu Towarzystwo Naukowe Warszawskie. W 1916 oficerowie niemieccy umieścili tu swoją lożę masońską w przerobionym „tortowymi” zdobieniami przez Piotrowskiego budynku. W czasie Powstania Warszawskiego pałac spłonął, ale część księgozbioru ocalało w piwnicach. Dziś mieści się tu siedziba Polskiej Akademii Nauk. W 1926 pałac przebudowano wg proj. Mariana Lalewicza, który wrócił do form klasycznych. Po zniszczeniach wojennych pałac odbudowano w 1947-50 wg proj. Piotra Biegańskiego.

Na frontonie łaciński napis: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.

** Znów się trochę rozpisałem :)