KOŚCIÓŁ NAWIEDZENIA NMP

ul. Przyrynek 2

Kościół ufundował książę mazowiecki Janusz Starszy i jego żona Anna. Świątynię erygował w 1411 biskup poznański Wojciech Jastrzębiec. Bolesław V rozbudował kościół do formy bazyliki w 1492-7. Istniała tu szkoła dla dzieci mieszczan, szpital i skrzynia , czyli kasa zapomogowa, z której wypłacano pieniądze dla poszkodowanych podczas klęsk różnego rodzaju. W czasie potopu szwedzkiego w 1656, kościół spłonął. W trakcie odbudowy w 1690 wprowadzono elementy barokowe, a w1780 całość otynkowano z fundacji burmistrza Stanisława Wójtowicza i radnego Mikołaja Baryczki. W 1709-34 powstała kaplica MB Szkaplerznej, a w 1726 kaplica św. Barbary z fundacji rodziny Głębockich. W 1821-9 kościół wyremontowano pod okiem prawdopodobnie Józefa Borettiego i Hilarego Szpilowskiego. W 1840-55 Alfons Kropiwnicki dodał wiele elementów neogotyckich: np. kruchtę i sygnaturkę i przebudował wnętrze.

W 1883-90 rozebrano szkarpy i nadano świątyni charakter neoromański wg proj. Feliksa Walerego Zygadlewicza. Na początku XX w. jednak Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości podjęło działania odwracające XIX-wieczne zmiany. Przebudowy trwały w latach 1905-15 i 1936, kiedy próbowano odtworzyć dawny wygląd kościoła. Odbudowując kościół po zniszczeniach wojennych w 1947-57 przywrócono formę gotycką pod kierunkiem Beaty Trylińskiej, wg proj. Haliny Kosmólskiej.

Dzwonnica. Powstała na rzucie kwadratu w XVI w. Istniała legenda, że dzwonnicę wystawił młynarz, który nie mógł się doczekać dzieci. Pewnego dnia miał sen, że aby dostać nieco Bożej Łaski i opieki, ma wystawić na wzgórzu kaplicę. Na wzgórzu istniały już fundamenty kościoła, niewiele myśląc, młynarz wystawił obok dzwonnicę, co potwierdzać miały „młyńskie kamienie” w ścianach. Owe kamienie zostały użyte jako wzmocnienie, nie były oczywiście młyńskie. Dzwon odlał w 1545 Maciej Mrugawka, ludwisarz z dziada pradziada. W 1781 została otynkowana. W kwadratowej niszy od strony ulicy od 1641 do II wojny światowej znajdował się zegar Nowego Miasta. W 1912 została odnowiona przez Teofila Wiśniowskiego i Stefana Kozłowskiego. W 1936 Konstanty Jakimowicz restaurował gotyckie wątki wieży. Częściowo zniszczona w 1944, odbudowana w 1947-57 pod kierunkiem Haliny Kosmólskiej.

W podziemiach kościoła znajdują się groby osób zasłużonych, m.in. włoskiego zakonnika, nauczyciela SAPa, Antoniego Portaluppi’ego.
Bryła kościoła jest zlepkiem różnych styli. Na ścianach umieszczone są epitafia: proboszcza Macieja Jagodowicza z 1673 i 2 inne, katalończyka Bonawentury de Galves z 1774 (lekarza, który wynalazł uniwersalne lekarstwo na wszystko) i organmistrza, Józefa Antoniego Wierzbowskiego z 1781, będące pamiątką po cmentarzu nowomiejskim.